کزاز (Tetanus) یک بیماری عفونی خطرناک و بالقوه مرگبار است که بر اثر سم تولیدشده توسط باکتری Clostridium tetani ایجاد می‌شود. این بیماری در پی ورود هاگ‌های این باکتری به بدن از طریق زخم‌های باز و عمیق شکل می‌گیرد و سیستم عصبی را درگیر می‌کند. علائم شاخص آن شامل سفتی عضلات، اسپاسم‌های دردناک و در مراحل پیشرفته، اختلالات تنفسی است. با وجود قابل پیشگیری بودن، کزاز هنوز در مناطقی که برنامه‌های واکسیناسیون به خوبی اجرا نمی‌شود، یک تهدید جدی به شمار می‌آید.
عامل بیماری کزاز
باکتری Clostridium tetani یک میکروارگانیسم بی‌هوازی و مولد اسپور است که در خاک، کود حیوانی، گرد و غبار و روده برخی حیوانات وجود دارد. این باکتری از طریق زخم‌های عمیق، بریدگی‌ها یا سوختگی‌ها وارد بدن می‌شود و در محیط بی‌هوازی شروع به تولید سم قوی‌ای به نام تتانواسپاسمین می‌کند. این سم با تأثیر بر اعصاب حرکتی، منجر به انقباضات غیرقابل‌کنترل عضلانی می‌شود.
راه‌های انتقال کزاز
کزاز از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود؛ بلکه از طریق ورود باکتری به بدن از راه زخم، گسترش می‌یابد. شایع‌ترین راه‌های ورود شامل:
- زخم‌های عمیق یا سوراخ‌شده توسط اجسام آلوده (مانند میخ زنگ‌زده)
- بریدگی، خراش یا سوختگی‌های بدون مراقبت مناسب
- زایمان در شرایط غیربهداشتی (کزاز نوزادی)
- سزارین یا ختنه در محیط آلوده
- استفاده از سرنگ‌های آلوده (در معتادان تزریقی)
- گازگرفتگی یا زخم‌های ناشی از تصادف یا جنگ
علائم بیماری کزاز
علائم کزاز معمولاً بین ۳ تا ۲۱ روز پس از ورود باکتری به بدن ظاهر می‌شود. در صورت ورود مستقیم به اعصاب، ممکن است این دوره کوتاه‌تر باشد. علائم شامل:
- سفتی فک، قفل فک یا Trismus
- درد و سفتی عضلات گردن و پشت
- اسپاسم‌های عضلانی شدید و ناگهانی
- انحنای غیرطبیعی بدن به سمت عقب (Opisthotonos)
- تب، تعریق، تپش قلب
- اختلال در بلع و تنفس
- حساسیت به صدا و نور (باعث تحریک اسپاسم می‌شود)
در مراحل پیشرفته، اسپاسم عضلات تنفسی می‌تواند منجر به خفگی و مرگ شود.
انواع کزاز
- کزاز عمومی (شایع‌ترین نوع): با سفتی فک و عضلات بدن آغاز می‌شود.
- کزاز موضعی: محدود به ناحیه‌ای است که باکتری وارد شده.
- کزاز نوزادان: در نوزادانی رخ می‌دهد که بند ناف آن‌ها در شرایط غیربهداشتی قطع شده است.
- کزاز جراحی یا تزریقی: در اثر اعمال پزشکی غیربهداشتی یا استفاده از سرنگ‌های آلوده ایجاد می‌شود.
تشخیص بیماری کزاز
تشخیص معمولاً بر اساس علائم بالینی و سابقه‌ی زخم یا آسیب انجام می‌شود. هیچ آزمایش خاصی برای تأیید قطعی کزاز وجود ندارد، اما موارد زیر می‌توانند کمک‌کننده باشند:
- بررسی نوع و زمان آسیب یا زخم
- حذف سایر علل اسپاسم عضلانی (مانند مننژیت یا تشنج)
- کشت باکتری از زخم (گاهی ممکن است منفی باشد)
درمان کزاز
کزاز یک اورژانس پزشکی است و نیاز به بستری فوری دارد. درمان شامل:
- آنتی‌توکسین کزاز: (TIG) برای خنثی کردن سم در بدن
- آنتی‌بیوتیک‌ها : برای از بین بردن باکتری
- مراقبت از زخم: پاک‌سازی و برداشتن بافت‌های مرده
- داروهای ضدتشنج و شل‌کننده عضلانی
- تأمین اکسیژن و حمایت تنفسی در صورت لزوم
- واکسیناسیون هم‌زمان: حتی در افراد مبتلا، برای تقویت ایمنی
پیشگیری از کزاز
پیشگیری آسان و مؤثر است:
واکسیناسیون (اصلی‌ترین راه):
- در قالب واکسن‌های ترکیبی انجام می‌شود
- برنامه واکسیناسیون کودکان: چند نوبت در سنین کودکی + یادآوری در نوجوانی و بزرگسالی
- تزریق یادآور هر ۱۰ سال یک‌بار
- پس از زخم مشکوک در فرد واکسینه‌نشده یا با سابقه مبهم، تزریق واکسن و گاهی آنتی‌توکسین ضروری است
سایر اقدامات پیشگیرانه:
- مراقبت صحیح از زخم‌ها
- پرهیز از انجام اعمال پزشکی در محیط‌های غیربهداشتی
- بهداشت زایمان و بند ناف در نوزادان
- آگاهی از زمان تزریق نوبت یادآور واکسن
کزاز در نوزادان
کزاز نوزادی یکی از کشنده‌ترین انواع این بیماری است و عمدتاً در مناطقی با زایمان‌های خانگی و غیربهداشتی رخ می‌دهد. علائم شامل:
- ناتوانی در مکیدن شیر
- سفتی و اسپاسم‌های شدید
- گریه غیرطبیعی
- مرگ در عرض چند روز
پیشگیری از آن از طریق واکسیناسیون مادر در دوران بارداری و مراقبت بهداشتی در زایمان امکان‌پذیر است.
جمع‌بندی
کزاز بیماری‌ای بسیار خطرناک، اما کاملاً قابل پیشگیری است. واکسیناسیون منظم، مراقبت از زخم‌ها و آموزش‌های بهداشتی، سه رکن اصلی مبارزه با این بیماری محسوب می‌شوند. با توجه به این‌که بیماری از فرد به فرد منتقل نمی‌شود، کنترل آن در سطح فردی ممکن و ضروری است. آگاهی، پیشگیری و درمان سریع، کلید محافظت از جان انسان‌ها در برابر این دشمن خاموش هستند.
منابع علمی
- Cook TM, Protheroe RT, Handel JM. Tetanus: a review of the literature. British journal of anaesthesia. 2001 Sep 1;87(3):477-87.
- Rhee P, Nunley MK, Demetriades D, Velmahos G, Doucet JJ. Tetanus and trauma: a review and recommendations. Journal of Trauma and Acute Care Surgery. 2005 May 1;58(5):1082-8.
چرا دکتر پر شاپ؟
با خرید از دکتر پَر شاپ، تجربه‌ای متفاوت و امن از خرید آنلاین خواهید داشت. ویژگی‌ها و خدمات متمایز دکتر پَر شاپ به شما این امکان را می‌دهد که با اطمینان خاطر محصولات موردنیاز خود را خریداری کنید و از اصالت و کیفیت آن‌ها مطمئن باشید:
- محصولات اورجینال و باکیفیت: تمامی محصولات ما، تحت نظارت پزشکان متخصص و بر اساس استانداردهای ایمنی انتخاب شده‌اند. این محصولات، اصل و با تأییدیه‌های معتبر هستند که به شما اجازه می‌دهند با خیال راحت از آن‌ها استفاده کنید.
- مشاوره تخصصی و پشتیبانی سریع: دکتر پَر شاپ همراه شماست تا بهترین انتخاب را داشته باشید. تیم ما آماده پاسخگویی به سؤالات شما و ارائه مشاوره تخصصی در انتخاب محصول مناسب برای پوست شما است.
- درگاه پرداخت امن: خرید از دکتر پَر شاپ با درگاه پرداخت امن انجام می‌شود تا شما تجربه‌ای بدون نگرانی از پرداخت و خرید آنلاین داشته باشید.
دکتر پَر شاپ با تمرکز بر سلامتی و رضایت مشتریان خود، تمامی تلاش خود را می‌کند تا خریدی آسان و مطمئن را برای شما فراهم کند. با خرید از ما، هم از کیفیت و اصالت محصول مطمئن خواهید بود و هم از پشتیبانی قوی و تخصصی بهره‌مند می‌شوید.
