سرطان پوست یکی از رایج‌ترین انواع سرطان در جهان است که به‌ویژه در میان افرادی که در معرض نور خورشید قرار دارند، بیشتر دیده می‌شود. این بیماری در صورت تشخیص دیرهنگام می‌تواند به مراحل پیشرفته و خطرناک برسد، اما در صورت آگاهی، پیشگیری و تشخیص زودهنگام، قابل درمان است. بسیاری از افراد نسبت به تغییرات پوستی خود بی‌توجه هستند، در حالی که خال‌های غیرعادی، لکه‌های جدید یا زخم‌هایی که بهبود نمی‌یابند، می‌توانند نشانه‌هایی از سرطان پوست باشند. در این مقاله به انواع سرطان پوست، علائم هشداردهنده، روش‌های پیشگیری و درمان خواهیم پرداخت.
سرطان پوست یکی از شایع‌ترین انواع سرطان است که به سه نوع اصلی تقسیم می‌شود: کارسینوم سلول بازال (BCC)، کارسینوم سلول سنگفرشی (SCC) و ملانوم. کارسینوم سلول بازال شایع‌ترین نوع است که معمولاً در نواحی در معرض آفتاب مانند صورت و گردن ظاهر می‌شود و به‌ندرت گسترش می‌یابد. کارسینوم سلول سنگفرشی نیز در نواحی در معرض نور خورشید ایجاد می‌شود و ممکن است به سایر قسمت‌های بدن متاستاز کند. ملانوم خطرناک‌ترین نوع سرطان پوست است که از سلول‌های رنگدانه‌ساز پوست (ملانوسیت‌ها) منشأ می‌گیرد و می‌تواند به سرعت به سایر اندام‌ها گسترش یابد.
سرطان‌های پوستی به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند: ملانوما و غیرملانوما.
ملانوما خطرناک‌ترین نوع سرطان پوست است که از سلول‌های تولیدکننده رنگدانه (ملانوسیت‌ها) منشأ می‌گیرد. این نوع سرطان معمولاً به صورت یک خال جدید یا تغییری در خال‌های موجود ظاهر می‌شود. اگر زود تشخیص داده شود، قابل درمان است، اما در صورت پیشرفت می‌تواند به سایر اندام‌ها متاستاز دهد. ملانوما بیشتر در نواحی در معرض آفتاب ظاهر می‌شود، اما می‌تواند در نواحی محافظت‌شده پوست نیز پدیدار گردد. این نوع سرطان می‌تواند سریع رشد کرده و به اندام‌های داخلی مانند ریه‌ها، کبد، مغز و استخوان‌ها گسترش یابد. شایع‌ترین عوامل خطر آن شامل سابقه آفتاب‌سوختگی شدید، تعداد زیاد خال، سابقه خانوادگی ملانوما، و پوست روشن است.
سرطان‌های غیرملانوما شامل دو نوع اصلی کارسینوم سلول بازال (BCC) و کارسینوم سلول سنگفرشی (SCC) هستند.
BCC شایع‌ترین نوع سرطان پوست است که از سلول‌های پایه‌ای اپیدرم منشأ می‌گیرد و اغلب به‌صورت برجستگی براق یا زخم کوچک نمایان می‌شود. این سرطان به‌آرامی رشد می‌کند و به‌ندرت متاستاز می‌دهد، اما در صورت عدم درمان می‌تواند به بافت اطراف آسیب برساند.
SCC از سلول‌های سنگفرشی پوست به وجود می‌آید و تمایل بیشتری نسبت به BCC برای گسترش به سایر بافت‌ها دارد. این نوع معمولاً به‌صورت زخم پوسته‌پوسته، زخم باز یا ضایعه‌ای خشن ظاهر می‌شود.
شناسایی سریع هر دو نوع سرطان غیرملانوما می‌تواند از پیشرفت بیماری و آسیب به بافت‌های عمیق‌تر جلوگیری کند.
شناخت علائم اولیه سرطان پوست برای تشخیص زودهنگام بسیار مهم است. یکی از مهم‌ترین روش‌های تشخیص، استفاده از قاعده ABCDE برای بررسی خال‌هاست:
A (Asymmetry) :عدم تقارن بین دو نیمه خال
B (Border) : لبه‌های نامنظم، ناهموار یا دندانه‌دار
C (Color) : وجود چند رنگ در یک خال (قهوه‌ای، سیاه، قرمز، آبی، سفید)
D (Diameter): قطر بیش از ۶ میلی‌متر
E (Evolving): تغییر در اندازه، شکل، رنگ یا هر ویژگی دیگر خال
سایر علائم هشداردهنده شامل زخم‌هایی که بهبود نمی‌یابند، برجستگی‌های پوستی جدید، خون‌ریزی بدون علت و لکه‌هایی با پوسته‌پوسته شدن هستند. هر گونه تغییر پوستی که غیرعادی به نظر برسد باید توسط پزشک بررسی شود.
قرار گرفتن بیش‌ازحد در معرض اشعه ماوراء بنفش (UV) اصلی‌ترین عامل خطر ابتلا به سرطان پوست است. این اشعه‌ها از نور خورشید و دستگاه‌های برنزه‌کننده مصنوعی ساطع می‌شوند. پوست‌هایی که بیشتر در معرض نور آفتاب هستند، مانند صورت، گوش، گردن و دست‌ها، بیشتر در معرض خطرند. همچنین افرادی با پوست روشن، چشم‌های آبی یا سبز، موی بلوند یا قرمز، سابقه آفتاب‌سوختگی شدید یا سابقه خانوادگی سرطان پوست، در گروه پرخطر قرار دارند.
برای پیشگیری از سرطان پوست رعایت نکات زیر توصیه می‌شود:
استفاده روزانه از کرم ضد افتاب یا نوع پوست با SPF 30 یا بالاتر حتی در روزهای ابری
پوشیدن لباس‌های محافظ، کلاه و عینک آفتابی
پرهیز از قرار گرفتن در معرض نور مستقیم خورشید بین ساعت ۱۰ صبح تا ۴ عصر
اجتناب از استفاده از دستگاه‌های سولاریوم یا برنزه‌کننده مصنوعی
بررسی منظم پوست برای تشخیص تغییرات غیرعادی
تشخیص زودهنگام سرطان پوست کلید موفقیت درمان است. متخصص پوست با بررسی ظاهری ضایعات پوستی و در صورت لزوم انجام بیوپسی (برداشتن نمونه کوچکی از بافت برای آزمایش) به تشخیص قطعی می‌رسد.
درمان بسته به نوع سرطان، محل، اندازه و مرحله بیماری متفاوت است و می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
جراحی موضعی برای برداشتن کامل تومور (شایع‌ترین روش)
جراحی موس (Mohs surgery): تکنیکی دقیق برای برداشتن تومور با حفظ بیشترین میزان پوست سالم، مخصوصاً در نواحی حساس مانند صورت
درمان‌های موضعی مانند کرم‌های دارویی برای سرطان‌های سطحی پوست
پرتودرمانی برای مواردی که جراحی ممکن نیست یا ضایعه عمیق است
ایمونوتراپی و داروهای هدفمند مخصوصاً برای ملانوما در مراحل پیشرفته
با پیشرفت علم پزشکی، درمان‌های نوینی در حال توسعه هستند که عوارض کمتر و اثربخشی بیشتری دارند.
سرطان پوست در صورت تشخیص زودهنگام قابل درمان و حتی قابل پیشگیری است. آموزش و آگاهی درباره علائم اولیه، استفاده صحیح و مداوم از ضدآفتاب و بررسی منظم پوست می‌تواند جان افراد را نجات دهد. اگر متوجه تغییر مشکوکی در پوست خود شدید، بدون تأخیر به متخصص پوست مراجعه کنید. زیبایی و سلامت پوست شما، در گرو پیشگیری و مراقبت آگاهانه است.
Koh D, Wang H, Lee J, Chia KS, Lee HP, Goh CL. Basal cell carcinoma, squamous cell carcinoma and melanoma of the skin: analysis of the Singapore Cancer Registry data 1968–97. British journal of Dermatology. 2003 Jun 1;148(6):1161-6.
Martinez JC, Otley CC. The management of melanoma and nonmelanoma skin cancer: a review for the primary care physician. InMayo Clinic Proceedings 2001 Dec 1 (Vol. 76, No. 12, pp. 1253-1265). Elsevier.
Linares MA, Zakaria A, Nizran P. Skin cancer. Primary care. 2015 Dec 1;42(4):645-59.
