خون انسان از اجزای مختلفی تشکیل شده است که هر یک نقش خاصی در حفظ سلامت بدن دارند. پلاکت‌ها (Platelets) یا ترومبوسیت‌ها از جمله سلول‌های خونی هستند که نقش بسیار مهمی در انعقاد خون و جلوگیری از خونریزی دارند. بدون وجود پلاکت‌ها، حتی زخم‌های کوچک می‌توانند منجر به خونریزی‌های خطرناک شوند. در این مقاله، به بررسی کامل ساختار، عملکرد و اختلالات مرتبط با پلاکت‌ها می‌پردازیم.
پلاکت خون چیست؟
پلاکت‌ها، سلول‌های بسیار کوچکی هستند که در مغز استخوان ساخته می‌شوند. برخلاف گلبول‌های قرمز و سفید، پلاکت‌ها هسته ندارند و از تکه‌های سلولی به نام مگاکاریوسیت‌ها (Megakaryocytes) جدا می‌شوند. آن‌ها به‌طور مداوم در خون گردش می‌کنند و در صورت آسیب به دیواره رگ‌ها، به سرعت در محل زخم تجمع می‌یابند و فرآیند لخته شدن خون را آغاز می‌کنند.
ویژگی‌های پلاکت
- اندازه: بسیار کوچک‌تر از گلبول‌های قرمز و سفید
- تعداد طبیعی در خون: 150,000 تا 450,000 پلاکت در هر میکرولیتر
- طول عمر: حدود 7 تا 10 روز
- محل تولید: مغز استخوان
- عملکرد اصلی: تشکیل لخته خون و توقف خونریزی
نقش پلاکت‌ها در بدن
1. تشکیل لخته خون (انعقاد)
وقتی رگ خونی آسیب می‌بیند، پلاکت‌ها بلافاصله به محل آسیب جذب می‌شوند و به دیواره آسیب‌دیده می‌چسبند. سپس، با آزاد کردن مواد شیمیایی و فعال‌سازی سایر پلاکت‌ها، فرآیند لخته‌سازی آغاز می‌شود. این فرآیند شامل سه مرحله است:
- چسبندگی پلاکت‌ها (Adhesion)
- فعال‌سازی و تجمع پلاکت‌ها (Aggregation)
- تشکیل فیبرین و پایدار شدن لخته
2. ترمیم بافت آسیب‌دیده
پلاکت‌ها علاوه بر توقف خونریزی، مواد محرکی برای رشد سلولی و ترمیم بافت آسیب‌دیده آزاد می‌کنند.
آزمایش شمارش پلاکت (Platelet Count)
آزمایش پلاکت بخشی از آزمایش CBC (شمارش کامل خون) است. این آزمایش تعداد پلاکت‌ها در یک میکرولیتر خون را اندازه‌گیری می‌کند.
مقادیر نرمال پلاکت
- بزرگسالان: 150,000 تا 450,000 پلاکت در هر میکرولیتر خون
- کودکان: محدوده مشابه با بزرگسالان
تغییر در تعداد پلاکت‌ها می‌تواند نشان‌دهنده بیماری‌های مختلف باشد.
اختلالات مرتبط با پلاکت‌ها
1. پلاکت پایین (ترومبوسیتوپنی) Thrombocytopenia
کاهش تعداد پلاکت‌ها ممکن است به دلایل زیر باشد:
- بیماری‌های خودایمنی
- عفونت‌های ویروسی مثل HIV یا هپاتیت
- اختلالات مغز استخوان
- مصرف برخی داروها (مانند شیمی‌درمانی یا هپارین)
- بیماری‌های مزمن کبد یا طحال بزرگ‌شده
علائم ممکن:
- کبودی سریع
- خونریزی طولانی‌مدت از بریدگی‌ها
- خونریزی لثه یا بینی
- خون در ادرار یا مدفوع
- خونریزی زیر پوستی (لکه‌های قرمز یا بنفش)
2. پلاکت بالا (ترومبوسیتوز) Thrombocytosis
افزایش بیش از حد پلاکت‌ها ممکن است باعث افزایش خطر لخته شدن غیرطبیعی خون شود.
علل شایع پلاکت بالا:
- بیماری‌های التهابی مزمن
- جراحی اخیر یا خونریزی شدید
- برخی سرطان‌ها
- اختلالات مغز استخوان مانند پلی‌سایتمی ورا
- کم‌خونی‌های خاص (کم‌خونی فقر آهن)
علائم ممکن:
- سردرد
- سرگیجه
- بی‌حسی در دست و پا
- لخته‌های خون در رگ‌ها (ترومبوز)
عوامل تأثیرگذار بر تعداد پلاکت
- عفونت‌ها و التهابات
- داروها
- شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی
- مصرف الکل زیاد
- بیماری‌های مزمن کبد یا کلیه
- استرس فیزیکی یا جراحی‌ها
چگونه تعداد پلاکت‌ها را تقویت کنیم؟
- تغذیه مناسب
مصرف مواد غذایی سرشار از ویتامین B12، فولات، آهن و ویتامین C
- استراحت کافی
خواب مناسب و کاهش استرس می‌تواند سیستم ایمنی و عملکرد مغز استخوان را بهبود دهد.
- پرهیز از الکل و سیگار
الکل و نیکوتین بر عملکرد مغز استخوان اثر منفی می‌گذارند.
- هیدراته ماندن
نوشیدن آب کافی برای حفظ گردش خون سالم مهم است.
- اجتناب از داروهای مضر
برخی داروها ممکن است باعث کاهش عملکرد پلاکت شوند. همیشه با پزشک مشورت کنید.
نتیجه‌گیری
پلاکت‌ها بخش حیاتی سیستم گردش خون هستند که در جلوگیری از خونریزی و ترمیم زخم‌ها نقش کلیدی دارند. تغییر در تعداد آن‌ها می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات مختلف از جمله بیماری‌های خونی، عفونت‌ها یا اختلالات مغز استخوان باشد. شناخت عملکرد پلاکت‌ها و رعایت راهکارهای ساده‌ای مانند تغذیه مناسب و سبک زندگی سالم می‌تواند به حفظ سلامت سیستم انعقادی بدن کمک کند.
منابع علمی
- Jurk K, Kehrel BE. Platelets: physiology and biochemistry. InSeminars in thrombosis and hemostasis 2005 Aug (Vol. 31, No. 04, pp. 381-392). Copyright© 2005 by Thieme Medical Publishers, Inc., 333 Seventh Avenue, New York, NY 10001, USA..
- Kaplan ZS, Jackson SP. The role of platelets in atherothrombosis. Hematology 2010, the American Society of Hematology Education Program Book. 2011 Dec 10;2011(1):51-61.
چرا دکتر پر شاپ؟
با خرید از دکتر پَر شاپ، تجربه‌ای متفاوت و امن از خرید آنلاین خواهید داشت. ویژگی‌ها و خدمات متمایز دکتر پَر شاپ به شما این امکان را می‌دهد که با اطمینان خاطر محصولات موردنیاز خود را خریداری کنید و از اصالت و کیفیت آن‌ها مطمئن باشید:
- محصولات اورجینال و باکیفیت: تمامی محصولات ما، تحت نظارت پزشکان متخصص و بر اساس استانداردهای ایمنی انتخاب شده‌اند. این محصولات، اصل و با تأییدیه‌های معتبر هستند که به شما اجازه می‌دهند با خیال راحت از آن‌ها استفاده کنید.
- مشاوره تخصصی و پشتیبانی سریع: دکتر پَر شاپ همراه شماست تا بهترین انتخاب را داشته باشید. تیم ما آماده پاسخگویی به سؤالات شما و ارائه مشاوره تخصصی در انتخاب محصول مناسب برای پوست شما است.
- درگاه پرداخت امن: خرید از دکتر پَر شاپ با درگاه پرداخت امن انجام می‌شود تا شما تجربه‌ای بدون نگرانی از پرداخت و خرید آنلاین داشته باشید.
دکتر پَر شاپ با تمرکز بر سلامتی و رضایت مشتریان خود، تمامی تلاش خود را می‌کند تا خریدی آسان و مطمئن را برای شما فراهم کند. با خرید از ما، هم از کیفیت و اصالت محصول مطمئن خواهید بود و هم از پشتیبانی قوی و تخصصی بهره‌مند می‌شوید.
